امام صادق(ع) به شیعیانش سفارش می کند:

"با اهل سنت به خوبی رفتار کنید. معاشرت شما با آنان به قدری پسندیده باشد که شما را به عنوان پیشنماز و مؤذن بپذیرند و با دیدن شیعیان و خوبی هایشان به ستایش از امامان(ع) بپردازند".

(شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 383)

پس تولی و تبری چه میشود؟

ج: اهل سنت به گروه های مختلفی تقسیم می شوند و هر یک از جهت اعتقادی دنبال اهداف و برنامه های خاص خویشند، همه آنها مدافع دشمنان اهل بیت نیستند؛ آنان نوعا محب اهل بیت (ع) هستند البته آنان، به امامت و عصمت ائمه (ع) معتقد نیستند. ائمه (ع) ، شیعیان خود را تشویق می‌نمودند که در نماز جماعت آنان شرکت کنند؛ از بیماران آنان عیادت نمایند. برخی از ائمه (ع) نیز در نماز جماعت آنان شرکت می کردند. برای مصلحت اسلام و جلوگیری از ضعف و تفرقه و ایستادگی در برابر دشمنان اسلام باید با انان به خوبی رفتار کرد و با حفظ عقیده خود به مقدسات آنان توهین نکرد و در اجتماعات با آنان بود.
چون مصلحت اسلام چنین اقتضا می‌کند و باید مصالح اسلام را بر هر چیز مقدم داشت.
طبیعی است اگر شیعیان به پیشوایان آنان ناسزا گویند، نه تنها نمی‌توانند پیشنماز آنان گردند، بلکه به کلی مطرود آنان می‌گردند.
معنای تولّی و تبرّی به صورت روشن آن است که با دوستان خدا پیوند دوستی داشته باشیم .از کسانی که دشمنان خدا هستند، یعنی از افراد ظالم و فاسد و پیروان آن ها دوری نمائیم.(2)

بنابراین تولّی هم شامل پیوند دوستی با پیامبران و امامان می شود. هم شامل دوستی با پیروان اهل بیت می شود، با این بیان، تولّی هم شامل ولی فقیه می شود و هم شامل سایر مؤمنان می شود.

اگر معنای خاص آن را در نظر بگیریم، تنها در مورد امامان معصوم جاری می شود.

در این مواردی که در احادیث وجود دارد، چون سفارش ائمه این چنین است که با اهل سنت مدارا کنیم که اسلام زنده باشد این خودش تولی به حساب می آید و این تبعیت و دوست داشتن امامام معصوم می باشد.

روایتی را که شما اشاره نمودید با این منبع و نشانی وجود ندارد، بلکه شبیه آن حدیثی است که با این نشانی وجود دارد حدیث این است:

وَ رَوَى عَنْهُ (ع) زَیْدٌ الشَّحَّامُ أَنَّهُ قَالَ: یَا زَیْدُ خَالِقُوا النَّاسَ بِأَخْلَاقِهِمْ صَلُّوا فِی مَسَاجِدِهِمْ وَ عُودُوا مَرْضَاهُمْ وَ اشْهَدُوا جَنَائِزَهُمْ وَ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَنْ تَکُونُوا الْأَئِمَّةَ وَ الْمُؤَذِّنِینَ فَافْعَلُوا فَإِنَّکُمْ إِذَا فَعَلْتُمْ ذَلِکَ قَالُوا هَؤُلَاءِ الْجَعْفَرِیَّةُ رَحِمَ اللَّهُ جَعْفَراً مَا کَانَ أَحْسَنَ مَا یُؤَدِّبُ أَصْحَابَهُ وَ إِذَا تَرَکْتُمْ ذَلِکَ قَالُوا هَؤُلَاءِ الْجَعْفَرِیَّةُ فَعَلَ اللَّهُ بِجَعْفَرٍ مَا کَانَ أَسْوَأَ مَا یُؤَدِّبُ أَصْحَابَهُ؛:(2) زید شحّام از امام صادق (ع) روایت کرده است که به او فرمود: اى زید با مردم (یا با اهل سنّت) با طریقه و آداب آنان معاشرت کنید، در مساجد آنان نماز بخوانید، و از بیمارانشان دیدن و احوالپرسى کنید و بر جنازه‏هایشان حاضر شوید و اگر توانستید که پیشنماز آنان باشید و أذان گوى ایشان شوید. پس حتما این کار را بکنید یا کوتاهى نورزید، زیرا وقتى شما چنین رفتار مى‏کنید آنان مى‏گویند: اینان از شیعیان جعفرى مذهب‏اند رحمت خداوند بر جعفر بن محمّد باد که چه نیکو اصحاب خود را مؤدّب مى‏کند و چون این رفتارهاى شایسته را ترک میگوئید با خود می گویند: اینان شیعیان جعفرى‏اند خداوند او را جزا دهد و چنین و چنان کند که اصحاب خود را چه بد پرورش داده است.

در این جا به چند مورد دیگر اشاره می کنیم.

1 - در روایت آمده که سماعه از امام صادق (ع)، از ازدواج و نماز خواندن با اهل سنت پرسش نمود، در پاسخ فرمود: پیامبر خدا با آنان وصلت نمود و علی (ع) پشت سر آنان نماز خواند. (3)

2ـ از حضرت موسى بن جعفر (ع) نقل شده: حسن و حسین پشت سر مروان نماز می‌خواندند و ما نیز با آنان نماز می‌خوانیم. (4)(چرا که برای حفظ دین و حفظ جان شیعه چاره ای جزء آن نبود.)

3ـ یکی از یاران امام صادق (ع) به حضرت می‌گوید: امام جماعتی داریم که تمام همفکران و یاران ما را دشمن می‌دارد (آیا به او اقتدا کنم؟) حضرت می‌فرماید: دیدگاه او، به تو زیانی نمی‌رساند. سوگند به خدا، اگر دارای صداقت باشی، از او سزاوارتری که به مسجد بروی، پس اولین فردی باش که داخل مسجد می‌شود و آخرین کسی باش که از مسجد خارج می‌شوی. اخلاقت را با مردم نیک گردان و سخن نیک بر زبان جاری کن. (5)

4ـ اسحاق بن عمار نقل می‌کند که امام صادق پرسید: آیا با آنان نماز (جماعت) می‌خوانی، گفتم: بلی، فرمود: با آنان نماز بخوان ،چون کسی که با آنان در صف اول نماز بخواند، همانند کسی است که شمشیر در راه خدا آماده نموده (که با دشمنان اسلام جهاد کند).(6)

دوباره تکرار میکنیم نماز خواندن ائمه علیه السلام با برخی افراد و وحدت ما با اهل سنت به معنای پذیرفتن تمام اعتقادات آنها نیست. بلکه برای حفظ اصل اسلام و جان مسلمانان وبهانه به دست دشمنان مشترک ندادن است.

پی‌نوشت‌ها:

1. مکارم شیرازی ناصر، اخلاق در قرآن، مدرسه امام علی، قم، سال 1379ش، ج‏1، ص 365.

2. ابن بابویه، محمد بن على، من لا یحضره الفقیه، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم - قم، چاپ دوم، 1413 ق. ج‏1، ص383؛ ابن بابویه، من لا یحضره الفقیه، ترجمه غفارى، على اکبر و محمد جواد و بلاغى، صدر، نشر صدوق - تهران، چاپ اول، 1367ش، صدر، ج‏2، ص 41.

3. الحر العاملی، وسائل الشیعة (الإسلامیة) دار إحیاء التراث العربی- بیروت، ج 5، ص 383، ح 10.

4. همان، ح 9.

5. همان، ح 6.

6. همان، ح 8 .

موفق باشید.